Nắm được cách sửa chữa động cơ điện cơ bản là chìa khóa để đảm bảo thiết bị của bạn sẽ tăng tuổi thọ, giảm thiểu chi phí hư hỏng do sửa chữa. Vậy nên bài viết hôm nay sẽ hướng dẫn cho bạn chi tiết thao tác sửa chữa động cơ điện đơn giản, đúng kỹ thuật để mang lại hiệu quả tốt nhất.
Cấu tạo của motor điện
Động cơ điện hay motor điện là một thiết bị dùng để tạo ra chuyển động. Các motor động cơ điện thường gặp được sử dụng trong gia đình, chẳng hạn như quạt điện, máy bơm nước, tủ lạnh, máy giặt, máy hút bụi… Để biết cách sửa chữa động cơ điện cơ bản thì trước tiên bạn cần hiểu được cấu tạo của nó. Nhìn chung, động cơ điện motor có 2 phần chính, đó là phần tĩnh và phần quay.
Phần tĩnh (stato)
Bộ phận này gồm có 2 bộ phận: lõi thép và dây quấn. Trong đó:
– Lõi thép: là bộ phận dẫn từ của động cơ, có dạng hình trụ rỗng, phần lõi thép được làm bằng các lá thép kỹ thuật điện có độ dày từ 0,35 0,5 mm. Phía bên trong có xẻ rãnh để đặt dây quấn và được sơn phủ lên trên trước khi ghép lại.
– Dây quấn: dây quấn của stato được làm bằng dây đồng hoặc dây nhôm đặt trong các rãnh của lõi thép.
Ngoài hai bộ phận chính trên còn có thêm một số bộ phận phụ khác có bao bọc lõi thép (vỏ máy). Nó được làm bằng nhôm hoặc bằng gang dùng để giữ chặt lõi thép ở phía dưới.
Phần motor quay của động cơ điện (roto)
Bộ phận này gồm có các phần lõi thép, dây quấn và trục máy.
– Lõi thép: Có dạng hình trụ đặc và được làm bằng các lá thép kỹ thuật điện. Chúng được dập thành hình chiếc dĩa và được ép chặt lại. Trên mặt lõi thép có các đường rãnh nhỏ để ể đặt thêm được các thanh dẫn hoặc dây quấn. Lõi thép được ghép chặt vào với trục quay, đồng thời còn được đặt lên trên ở phía phần 2 ổ đỡ của phần stato.
– Dây quấn: Trên rôto gồm có 2 loại, đó là rôto dạng lồng sóc và rôto dạng dây quấn. Loại rôto dây quấn trông cũng giống như stato, có 1 ưu điểm là mô men quay lớn nhưng kết cấu phức tạp hơn, giá thành cũng khá cao.
– Roto lồng sóc: Kết cấu của loại roto này rất khác so với phần dây quấn của stato. Nó được chế tạo bằng phương pháp đúc nhôm vào bên trong các rãnh của roto nhằm tạo thành các thanh nhôm. Loại này được nối ngắn mạch ở 2 đầu và được đúc thêm các cánh quạt để có thể làm mát được ở bên trong động cơ mỗi khi roto quay.
Các đường rãnh trên roto thường được dập xiên cùng với trục để cải thiện được đặc tính tự mở máy. Đồng thời giúp giảm bớt hiện tượng bị rung chuyển do lực điện từ tác dụng lên roto một cách không liên tục.
Tìm hiểu các lỗi thường gặp của động cơ điện
Trước khi đi vào các cách sửa chữa động cơ điện cơ bản, cùng xem tử thiết bị này hay gặp những lỗi gì nhé! Các lỗi ấy nếu không khắc phục và sửa chữa kịp thời có thể dẫn đến hư hỏng. Thậm chí là cháy nổ các thiết bị điều khiển liên quan đến động cơ hoặc ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất và sinh hoạt.
Lỗi thường gặp của motor điện:
– Motor điện bị nóng quá mức trong khi chạy.
– Motor điện khi chạy phát ra tiếng kêu to.
– Motor điện lúc chạy lúc dừng, không ổn định
– Tụ điện 3 pha không thể điều khiển được
– Nguồn điện của motor bị mất pha.
– Motor phát ra mùi cháy khét (chập điện)…
Hướng dẫn kiểm tra và cách sửa chữa động cơ điện cơ bản
Tiếp tục bài viết sẽ là chi tiết về cách kiểm tra và sửa chữa cơ bản cho motor điện mà bạn cần nắm.
Hướng dẫn kiểm tra định kỳ và vận hành động cơ điện 3 pha
– Bạn cần theo dõi thường xuyên, định kỳ tiếng máy chạy của động cơ.
– Kiểm tra nhiệt độ bên trong động cơ điện khi đang vận hành.
– Kiểm tra giá trị công suất tiêu thụ năng lượng của động cơ bằng ampe kế.
– Kiểm tra mức độ tiếp xúc của các bộ phận khác như cầu chì, cầu dao,… cũng như các điểm khởi động khác.
– Lau chùi sạch sẽ bên ngoài của động cơ điện, tránh hiện tượng bám bụi.
– Bảo dưỡng động cơ điện định kỳ theo đúng lịch bảo dưỡng và khuyến cáo của nhà sản xuất.
– Trong điều kiện môi trường làm việc có nhiều bụi bẩn, hóa chất ăn mòn thì bạn nên định kỳ tiểu tu cho động cơ điện 3 tháng/lần.
>> Có thể bạn quan tâm
- Tự lắp camera có khó không? Cách lắp camera tại nhà
- Gió mùa là gì? Ảnh hưởng của gió mùa tới đời sống như thế nào?
Hướng dẫn cách sửa chữa động cơ điện cơ bản tại nhà
Thường các động cơ điện trong gia đình hay gặp một số lỗi cơ bản và cách sửa chữa như sau:
Cách quấn roto của động cơ điện 3 pha
Ưu điểm của động cơ roto quấn dây:
– Dễ dàng điều chỉnh tốc độ, cho đặc tính khởi động tốt, dòng điện khởi động cũng khá thấp nhưng momen khởi động lại cao
– Năng lực quá tải cũng tương đối tốt hơn các loại rotor lồng sóc
Nhược điểm: chế tạo rất khó khăn, giá thành đắt đỏ, sửa chữa cũng phức tạp hơn động cơ lồng sóc. Hơn nữa, hiệu suất và hệ số công suất cũng thấp hơn.
Tuy vậy, động cơ roto quấn dây vẫn được sử dụng phổ biến ở các máy trục, dây quấn, tời,… và những động cơ có công suất lớn.
Cách quấn roto – Hướng dẫn cách sửa chữa động cơ điện cơ bản
Dây quấn roto thông thường sẽ được quấn thành 3 pha cùng với số cực luôn luôn bằng số cực ở stato. Ba dây cuối được nối theo dạng hình sao (Y) ngay trong bộ dây. Còn 3 dây đầu từ A B C được nối vào 3 vành trượt để đi qua 3 chổi than, nhằm mục đích lấy điện ra biến trở khởi động cũng như biến trở điều chỉnh tốc độ.
– Đối với motor có công suất nhỏ (10-15 kW trở xuống):
Ví dụ như động cơ máy bơm nước Hitachi Thái Lan… Thì phần roto được làm rãnh kiểu nửa kín (đôi khi là rãnh kín, muốn quấn lại thì phải luồn dây) rồi quấn nhiều vòng dây điện từ hình tròn, bọc sợi dây theo kiểu đồng tâm, thao tác giống như ở stato.
– Đối với động cơ có công suất motor trung bình và lớn
Loại này thường sử dụng các rãnh kiểu hở quấn bằng cuộn dây bọc sợi hoặc bọc vải, có kích thước chữ nhật thường gọi là quấn thanh đồng. Tương tự như kiểu “quấn sóng”, mỗi rãnh thường có 2 thanh đồng để cho dễ thao tác, sửa chữa và tạo điều kiện làm nguội tốt.
Đốt sạch lần cách điện của sợi dây cho cháy rồi nhúng nước giúp cho dây mềm lại, sau đó uốn một đầu dây tạo thành hình dạng nhất định và bọc cách điện vào thanh đồng. Tiếp đến mới luồn vào phần rãnh đã được lót cách điện (rãnh nửa kín). Cuối cùng, uốn đầu kia theo chiều đấu dây đã được lấy mẫu.
Phục hồi dây quấn của động cơ điện đã bị hỏng
Dây cũ ở phần rôto thường có cỡ to (d >= 3mm) hoặc là thanh đồng. Vậy nên khi tháo dây bị cháy cách điện ra, bạn có thể tận dụng đốt luôn lớp cách điện cũ đã bị hỏng rồi sau đó bọc lại. Vì đây là những cỡ dây điện, thanh đồng đặc chủng nên rất khó tìm được dây mới phù hợp với kích thước dây cũ ở ngoài thị trường. Cách sửa chữa động cơ điện cơ bản khi bị lỗi dây quấn như sau:
– Trong trường hợp sửa chữa nhỏ:
Bạn có thể dùng bếp lò than để thực hiện việc đốt dây. Trước tiên, cần trải đều cuộn dây hoặc tất cả các thanh đồng ra rồi hơ qua trên bếp lò để đốt cháy lớp cách điện cũ đi.
– Nhiệt độ đốt lúc này khoản 5500 – 7000 độ C nên không được sử dụng than quá nóng vì rất khó đốt
Khi đốt phải liên tục quay trở nhiều lần các mặt của cuộn dây và thanh đồng để lớp cách điện được cháy hết nhưng chất lượng dây thì vẫn đảm bảo.
Dây đốt xong, bạn hãy đem nhúng vào dung dịch nước với khoảng 4 5% axit H2SO4 khoảng 10 phút để cho tất cả lớp cách điện cũ bị tróc đo. Sau đó sử dụng nước lã để rửa cho thật sạch. Để đề phòng axit vẫn rửa chưa hết, bạn cần ngâm dây vào nước nóng khoảng 1% xà phòng hoặc dung dịch NaOH loãng để có thể trung hòa hết được lượng axit.
– Dùng nước lã để rửa sạch dây 1 lần cuối
Sau đó đem phơi nắng cho khô và lấy vải để lau cho thật sạch. Cuối cùng, dùng búa gỗ gõ nhẹ lên dây dẫn để nắn lại những đoạn cong queo, những chỗ bị vênh lên cho thật phẳng. Sau đó quấn lại vào giá cuộn dây.
– Thao tác quấn dây – Cách sửa chữa động cơ điện cơ bản khi bị lỗi dây quấn
Bạn cần chú ý kiểm tra thật kỹ, nếu có chỗ dây xước gai hay cạnh sắc hoặc bị sùi ra thì cần dùng dũa mịn để sửa lại cho thật phẳng, nhẵn. Đoạn nào tiết diện nhỏ thì phải cắt bỏ đi. Tuyệt đối không được sử dụng giấy nhám để tuốt sạch cả đoạn dây hoặc thanh đồng để làm cho dây bé đi. Vì như thế sau này quấn dây đó vào rôto sẽ gây ra tình trạng nóng máy.
– Tiến hành bọc lại lớp cách điện mới
Sau đó đem nhúng vào dung dịch sơn cách điện loãng (sơn 447) rồi sấy cho khô để cho lớp cách điện bám thật chắc vào dây. Nếu cần thì phải tuốt paraffin giúp cho dây nhẵn lại để tiến hành quấn vào rôto.
Trên đây là những cách sửa chữa động cơ điện cơ bản, đơn giản dành cho những ai muốn sửa chữa đồ điện tại nhà mà không cần ra tiệm. Hy vọng các bạn có thể tham khảo và làm theo hướng dẫn trên để khắc phục được những hư hỏng. Đảm bảo cho động cơ của mình chạy êm mượt và hiệu quả nhất.